Με ολοένα και περισσότερους Ευρωπαίους και Έλληνες να μυούνται στην ιαπωνική κουζίνα που περιλαμβάνει κατανάλωση ωμού ψαριού, η συχνότητα των περιπτώσεων ανισακίασης στο δυτικό κόσμο έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.
Τι είναι η ανισακίαση;
Η ανισακίαση είναι μία ζωοανθρωπονόσος που οφείλεται στο παράσιτο Anisakis simplex (herring warm), που υπάρχει στον εντερικό σωλήνα θαλάσσιων θηλαστικών και μπορεί να προσβάλει τον άνθρωπο επιτιθέμενο στον βλεννογόνου του εντέρου, το στομάχου και του οισοφάγου. Ο καλύτερος τρόπος να αποτραπεί η ανισακίαση είναι να μην καταναλώνει κάποιος ωμά ή ατελώς ψημένα ψάρια και θαλασσινά (καλαμάρια).
Πώς κάποιος μολύνεται;
Όταν τα μολυσμένα θαλάσσια θηλαστικά (φάλαινες, θαλάσσιοι λέοντες κ.α.) αφοδεύουν στη θάλασσα, τότε τα αυγά το παρασίτου μετατρέπονται στο νερό σε μολυσματικές προνύμφες. Οι προνύμφες καταναλώνονται από καρκινοειδή οστρακόδερμα (καβούρια, γαρίδες) τα οποία αποτελούν τροφή για ψάρια και καλαμάρια. Όταν ο άνθρωπος καταναλώσει ωμά ή ατελώς μαγειρεμένα ψάρια ή καλαμάρια, τότε καταναλώνει ταυτόχρονα και νηματώδεις προνύμφες και το γαστρεντερικό του σύστημα προσβάλλεται. Τα κλινικά συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν κλασσικά γαστρεντερικά συμπτώματα λόγω της μόλυνσης ή αλλεργική αντίδραση λόγων των προϊόντων που εκκρίνουν οι προνύμφες.
Επιπολασμός της ανισακίασης
Η ανισακίαση ανευρίσκεται σε περιοχές που η κατανάλωση ωμού ή ατελώς μαγειρεμένου ψαριού είναι δημοφιλής, όπως στην Ιαπωνία, στη Σκανδιναβία, στη Νότια Αμερική και στην Ολλανδία. Μολαταύτα, επειδή η κατανάλωση ωμού ψαριού έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως, ο καθένας που καταναλώνει ωμό ψάρι είναι σε κίνδυνο να νοσήσει. Στην Ελλάδα ένα ποσοστό 18% των ψαριών είναι φορείς του παρασίτου.
Σε ποια ψάρια και θαλασσινά υπάρχει;
Φορείς του παρασίτου έχει φανεί μετά από μελέτες ότι είναι σε μεγαλύτερη συχνότητα ο σολομός ανοικτής θαλάσσης Αμερικής, ανοικτής θαλάσσης Ιαπωνίας, Βορείου Ατλαντικού, οι ρέγκες της Μεσογείου, οι ρέγκες του Ειρηνικού και ο μπακαλιάρος Ειρηνικού. Τα ψάρια ιχθυοτροφείου δεν είναι συνήθως φορείς του παρασίτου.
Τι προκαλεί;
Τα κλινικά συμπτώματα της μόλυνσης περιλαμβάνουν κοιλιακό πόνο εντός λίγων ωρών από την κατανάλωση ωμού ψαριού, ναυτία, εμετό (η προσπάθεια του οργανισμού να αποβάλλει το παράσιτο), ενώ με τη διέλευση των προνυμφών στην κοιλιακή χώρα μέσω των τοιχωμάτων του εντέρου προκαλείται μετά από 1-2 εβδομάδες έντονο ηωσηνοφιλικό κοκκίωμα με συμπτώματα όμοια με αυτά της νόσου του Crohn. Παράλληλα, λόγω των προϊόντων του παρασίτου μπορεί να εμφανιστεί γενικευμένη αλλεργική αντίδραση (κνίδωση, αναφυλαξία). Τα αλλεργιογόνα μάλιστα είναι θερμοανθεκτικά, δηλαδή αντέχουν σε μαγειρεμένα μολυσμένα ψάρια που έχουν τις αλλεργιογόνες αυτές ενώσεις.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση μπορεί να γίνει με γαστροσκόπηση ή ιστοπαθολογία μετά από βιοψία. Ένα ιστορικό κατανάλωσης τροφής επίσης μπορεί να βοηθήσει.
Μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο;
Η απάντηση είναι όχι
Πώς θεραπεύεται;
Η θεραπεία είναι συμπτωματική. Οι προνύμφες δεν επιζούν στον ανθρώπινο οργανισμός. Χειρουργείο απαιτείται μόνο μετά την εμφάνιση ηωσινοφιλικού κοκκιώματος.
Πώς γίνεται η πρόληψη;
- Μην καταναλώνετε ωμά ή ατελώς μαγειρεμένα ψάρια ή θαλασσινά
- Μαγειρέψτε τα ψάρια σε θερμοκρασία τουλάχιστον 60οC
Για όσους καταναλώνουν ωμό ψάρι:
- Ψύξτε στους -20οC για 7 ημέρες ή στους -35οC για 15 ώρες ή εναλλακτικά στους -35 οC και στη συνέχεια όταν παγώσουν για 24 ώρες στους -20 οC.
Προσοχή, τα ελαφρώς καπνιστά ψάρια ή αυτά που είναι σε μαρινάδες ή αυτά που είναι σε άλμη <5% NaCl δεν αποτελούν ασφαλή προϊόντα. Η αλάτιση σε άλμη 4-5% NaCl πρέπει να γίνεται για τουλάχιστον 17 εβδομάδες ενώ η αλάτιση σε άλμη 8-9% NaCl για τουλάχιστον 5-6 εβδομάδες.
Παναγιώτης Ζήσης
Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, MSc
Master Ασφάλειας Τροφίμων και Δημόσιας Υγείας τμήματος Ιατρικής Π.Θ.
