Ο ρόλος της διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Έχει εκτιμηθεί ότι η διατροφή μπορεί να εξηγήσει την αιτία πρόκλησης του 30% των περιπτώσεων εμφάνισης καρκίνου στο δυτικό κόσμο. Οι επιδημιολογικές μελέτες παρέχουν ένα μεγάλο μέρος των αποδείξεων για τη σχέση διατροφής και καρκίνου, με την πρόσθετη επιβεβαίωση από τις μελέτες που γίνονται στα ζώα και από τις μελέτες κυτταροκαλλιέργειας.

Ισχυρή συσχέτιση Υπερβάλλοντος Βάρους- Παχυσαρκίας με τον καρκίνο

Είναι γνωστό ότι ο ενεργειακό- θερμιδικός περιορισμός μειώνει την ανάπτυξη όγκων σε πειραματόζωα. Το υπερβάλλον βάρος και η παχυσαρκία αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου του οισοφάγου, του μαστού (σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες), του παχέος εντέρου, του ενδομητρίου και του νεφρού. Επιπλέον, η κατανομή του σωματικού λίπους μπορεί να έχει αντίκτυπο στον κίνδυνο εμφάνισης μερικών καρκίνων. Η κεντρικού τύπου παχυσαρκία έχει σχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού και του παχέος εντέρου. Η παχυσαρκία μπορεί να έχει αντίκτυπο στον κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου μέσω διαφόρων μηχανισμών (γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση- οισοφάγος Barrett, αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων, αλλαγές στην έκκριση της ινσουλίνης)

Ισχυρή συσχέτιση αλκοόλ με τον καρκίνο

Υπάρχει μία έντονη υπεροχή στοιχείων που δείχνουν ότι η υψηλή κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου της στοματική κοιλότητας, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου και του ήπατος. Ο συνδυασμός δε με το κάπνισμα αυξάνει περαιτέρω τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα και του οισοφάγου. Πρόσφατες μελέτες έχουν αποδείξει ότι το αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού και εξαρτάται από τη δόση της κατανάλωσης. Ο κίνδυνος για εμφάνιση καρκίνου του ορθού και του παχέος εντέρου μπορεί επίσης να σχετίζεται με την κατανάλωση αλκοόλ. Το αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο μέσω διαφόρων μηχανισμών (ο μεταβολίτης της αιθανόλης η ακεταλδεύδη είναι τοξική, τα επίπεδα των οιστρογόνων αυξάνονται, όπως και τα επίπεδα του φυλλικού οξέος)

Πολύ πιθανή συσχέτιση του αλατιού με τον καρκίνο

Η υψηλή κατανάλωση αλατιού συνδέεται με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στομάχου. Η υψηλή κατανάλωση αλατιού βλάπτει το βλεννογόνο του στομάχου και μπορεί να υπάρξει μια αλληλεπίδραση με τη λοίμωξη του επικοβακτηριδίου, η οποία σχετίζεται επίσης με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στομάχου.

Πολύ πιθανή συσχέτιση επεξεργασμένου κρέατος και καρκίνου

Η υψηλή κατανάλωση κρέατος και μάλιστα επεξεργασμένου (αλλαντικά, κρεατοσκευάσματα) μπορεί να συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου και του προστάτη. Ειδικότερα για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, αυτό οφείλεται στα πρόσθετα νιτρικά και νιτρώδη άλατα που προστίθενται στα αλλαντικά και δρουν ως συντηρητικά και ως σταθεροποιητές του χρώματος.

Πολύ πιθανή συσχέτιση της χαμηλής κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών με τον καρκίνο

Τα αποτελέσματα από πολυάριθμες επιδημιολογικές μελέτες προτείνουν ότι η υψηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών (πάνω από 5 μερίδες την ημέρα) μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου της στοματικής κοιλότητας, του οισοφάγου, του στομάχου και πιθανός του παχέος εντέρου και του πνεύμονα. Υπάρχουν και επιμέρους μελέτες που υποδεικνύουν την ευεργετική δράση ορισμένων φρούτων ή/και λαχανικών (μπρόκολο, κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών, μούρα, μύρτιλλα, φρούτα και λαχανικά με αντιοξειδωτικές ιδιότητες)

Πολύ πιθανή συσχέτιση μειωμένης φυσικής δραστηριότητας και καρκίνου

Η συστηματική σωματική δραστηριότητα έχει συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου και του μαστού, βοηθώντας στη διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους, μεταβάλλοντας τα επίπεδα ορισμένων ορμονών (στεροειδών, ινσουλίνης), μεταβάλλοντας το ανοσοποιητικό σύστημα και αυξάνοντας την κινητικότητα του εντέρου.

Φυλλικό οξύ

Το φυλλικό οξύ είναι απαραίτητο για τη σύνθεση του DNA. Η χαμηλή πρόσληψη φυλλικού οξέος έχει συσχετιστεί με τον κίνδυνο εμφάνισης  καρκίνου του παχέος εντέρου και του μαστού.

Μόλυνση τροφίμων

Οι αφλατοξίνες (τοξίνες του μύκητα Aspergillus flavus) και οι μυκοτοξίνες που μπορεί να υπάρχουν όταν δεν αποθηκεύονται σωστά τα σιτηρά και οι ξηροί καρποί που διατίθενται στο εμπόριο είναι ισχυρά καρκινογόνες. Οι αφλατοξίνες ευθύνονται για αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του ήπατος

Τι πρέπει να κάνετε;

1. Διατηρήστε ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος. Ένας Δείκτης Μάζας Σώματος μεταξύ του 18,5-24,9 kg/m² είναι το φυσιολογικό. Υπολογίστε τον δείκτη μάζας Σώματος σύμφωνα με τον τύπο: Βάρος (κιλά)/ ύψος (μέτρα) ².
2. Διατηρήστε συστηματική σωματική δραστηριότητα. 30-60 λεπτά μέτριας έντασης δραστηριότητα για τουλάχιστον 3-4 φορές την εβδομάδα.
3. Εάν δεν συνηθίζετε να καταναλώνετε αλκοόλ μην το ξεκινήσετε. Αν το συνηθίζετε οι άντρες πρέπει να το περιορίσουν στα 2 ποτά την ημέρα και οι γυναίκες στο ένα. (1 ποτό= 1 κουτάκι μπύρα 330ml= 1 ποτήρι κρασί 125ml= 1 μερίδα 50ml ουίσκι, βότκα, τσίπουρο κλπ αλκοολούχα με περιεκτικότητα σε αλκοόλ>= 40%v/v)
4. Μειώστε την κατανάλωση αλατιού. Δεν αναφέρομαι μόνο στο επιτραπέζιο αλάτι που προσθέτετε στο φαγητό, αλλά κυρίως στα επεξεργασμένα τρόφιμα που περιέχουν κρυμμένο ή φανερό αλάτι (νάτριο).
5. Καταναλώστε 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα. 1 Μερίδα φρούτου αντιστοιχεί σε ένα μικρό μήλο, 1 αχλάδι, ½ ποτήρι χυμό, 1 πορτοκάλι κλπ. Ενώ μία μερίδα λαχανικών είναι ένα ατομικό μπολ σαλάτα.
6. Καταναλώστε μερικές φορές το μήνα (2-3) κόκκινο κρέας και αποφύγετε την κατανάλωση αλλαντικών και κρεατοσκευασμάτων.
7. Διατηρήστε σε δροσερό και σκιερό μέρος, χαμηλό σε υγρασία, ξηρούς καρπούς και σιτηρά.

Παναγιώτης Ζήσης

Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, MSc